De week van de coöperatieve overheid
Weet u wel dat er iets belangrijks is gebeurd vorige week? Het was iets belangrijks waar geen mannen met slechte kapsels een rol in speelden, er hebben zich geen mensen gemeld die er leed van ondervinden, maar er zijn wel veel mensen die er heel gelukkig van zijn geworden. Kortom, ik geloof dat we dit met recht Goed Nieuws kunnen noemen! Vorige week is namelijk op minimaal twee plekken in Nederland de verhouding tussen burgers en (lokale) overheid veranderd van een hiërarchische naar een horizontale. En als u wilt weten waarom dat voor ons iets is om blij van te worden, lees dan het blog van Karlijn van Arkel.
De scharrelondernemers van Breda
In 2013 is in Breda Nederlands’ eerste scharrelondernemers coöperatie opgericht, De Vrije Uitloop. Inmiddels befaamd in de wereld der sociale coöperaties, en de coöperatie waarmee Cordaids coöperatieve programma begonnen is. De Vrije Uitloop is ontstaan op initiatief van o.a. Erna Smeekens, die met ondernemende mensen vanuit de Tientjes Academie doorontwikkelde tot coöperatie.
De ondernemers die lid zijn van de coöperatie zijn mensen met een bijstandsuitkering, die wordt geadministreerd en uitgekeerd door de lokale overheid in het kader van de Participatiewet. De coöperatie is een rechtspersoon, en dat geeft de ondernemers de gelegenheid om via de coöperatie een inschrijving te hebben bij de Kamer van Koophandel en de notaris, zonder dat zij dat individueel hoeven doen. Zo kunnen zij met behoud van uitkering hun onderneming opbouwen, iets waar zij heel blij van worden.
De gemeente Breda is vanaf het begin betrokken bij het opzetten en vorm geven van de coöperatie, omdat zij zich als gemeente te houden heeft aan de kaders van de Participatiewet en er zorg voor moet dragen dat coöperatieleden dat ook doen. Met de initiatiefnemers van de coöperatie is voortdurend gesproken over onder welke voorwaarden mensen mochten deelnemen, hoe lang, en wanneer er gesproken kon worden over succes. Een constructieve samenwerking, zeker, maar wel een met een traditionele rolverdeling. Initiatiefnemers pro-beerden ruimte te krijgen, de gemeente ging een stukje mee, maar legde ook aan banden. Daarmee bleef de coöperatie een maatschappelijk initiatief met een experimenteerstatus.
Op maandag 14 november is in die rolverdeling iets fundamenteels veranderd. De gemeente Breda en de leden van de coöperatie hebben met elkaar het Bijzonder Statuut getekend, waarmee de gemeente ‘sociaal aandeelhouder’ is geworden van de coöperatie. Daarmee maakt de gemeente Breda zich mede-verantwoordelijk voor het slagen van de coöperatie, omdat zij er vanaf nu ook een direct belang bij heeft. De coöperatie is niet meer ‘alleen’ een maatschappelijk initiatief maar ook een samenwerkingsverband van burgers en gemeente samen. Dat zal ervoor zorgen dat de gemeente bijvoorbeeld een proactieve rol gaat spelen bij het identificeren van nieuwe leden en het koppelen van dienstverlening. Dat betekent heel veel voor de leden van de coöperatie, niet alleen in praktische zin, maar vooral omdat zij daarmee erkend worden als gelijkwaardige partners; het gaat niet langer over hen, maar er wordt gesproken met hen.
Het Bijzonder Statuut is ontwikkeld door de juriste Nicole Estejé (www.initiatief.nu) als een van de instrumenten uit de bestuurlijke vernieuwingsagenda van het Ministerie van Binnenlandse Zaken. Minister Plasterk was dan ook aanwezig maandag om zijn steun uit te spreken voor deze ontwikkeling. Daar werden de scharrelondernemers ook weer blij van!
Bekijk een filmpje van Omroep Brabant over deze bijeenkomst op 14 november:
En dan nu Zoetermeer
In de gemeente Zoetermeer is het de gemeente zelf geweest die een sociale coöperatie heeft geïnitieerd. Daarmee gaat Zoetermeer in zekere zin nog een stapje verder dan Breda: ze heeft gewezen op de mogelijkheid aan burgers met een bijstandsuitkering om zich op die manier te organiseren en heeft ondersteuning aangeboden om dat mogelijk te maken. De gemeente heeft Cordaid gevraagd het proces te begeleiden. In totaal 25 ondernemende mensen die in de bijstand zitten hebben zich aangemeld voor de coöperatie die in de zomer is opgericht onder de naam De Zoete Kruimels. Daarmee zit de sociale coöperatie De Zoete Kruimels ook op een snijvlak; de Algemene Ledenvergadering is het hoogste besluitvormende orgaan zoals in elke coöperatie, maar zonder activiteit van de gemeente was er geen coöperatie geweest. De gemeente komt in een nog op te richten Raad van Advies en het bestuur van de coöperatie zal gaan bestaan uit onafhankelijke professionals. De leden hebben de statuten gemaakt en bepalen in hun maandelijkse vergaderingen welke kant het op gaat.
Dit is geen voorbeeld van een maatschappelijk initiatief per se, maar wel een voorbeeld van hoe een niet-traditionele opstelling van een gemeente burgerparticipatie mogelijk maakt; de overheid maakt mogelijk dat de ondernemers in spe zich organiseren om nieuwe werkgelegenheid te creëren en stelt zich daarbij dienstbaar op. Dat is een houding die wij zelden tegenkomen, maar zeer toejuichen.
Woensdag 16 november presenteerden de coöperatieve ondernemers zich samen met de ondernemers die in de gemeente een ander traject volgen. Dat gebeurde in het bijzijn van staatssecretaris Klijnsma, de wethouder en beleidsmedewerkers van Zoetermeer. Ook hier stonden trotse mensen op het podium, voor wie coöperatief ondernemen een manier is om weer perspectief te hebben op een productief bestaan.
En waarom worden wij hier blij van?
Cordaid is het programma coöperatief ondernemen in Nederland begonnen met de wens om de kloof tussen de systeemwereld en de leefwereld te verkleinen. Zij denken en vinden dat een systeem er voor de mensen moet zijn en niet andersom. Zij vinden het bemoedigend dat zoveel partijen in Nederland die wens met ons delen en dat er concrete stappen worden gezet om samen de transitie te maken naar een maatschappij waarin iedereen mee doet. En we zijn trots op ‘onze’ coöperatieve ondernemers en de coöperatieve lokale overheden in het hele land, maar afgelopen week in het bijzonder op die in Breda en Zoetermeer!
Karlijn van Arkel is Programmamanager Coöperatief ondernemen in Nederland - Cordaid
Bekijk ook de video in de serie 'Social Talks' over het Bijzonder Statuut en Sociaal Aanhouderschap (ook te vinden op Initiatief.nu):
Klik hier om naar de startpagina van dit thema-dossier te gaan.